Naprzeciw wszystkim

Ostatnio zaczęłam się zastanawiać nad sensem terapii grupowej. A właściwie nad jej fenomenem. Jak to jest, że to działa? Należę do wspólnoty Al-Anon. Uczestniczyłam także w kilku grupach terapeutycznych, różnie je wspominam, ale z każdej wyniosłam jedno bardzo ważne przeświadczenie: nie jestem sama. 

Są wokół mnie ludzie, którzy dają mi wsparcie.

Nie krytykują, nie poniżają, nie oceniają. I nie muszę się ukrywać. Nie muszę ukrywać swojego wyglądu, nie muszę ukrywać swojego współuzależnienia. Nie muszę ukrywać swoich niedoskonałości. I co najważniejsze: mogę się czuć sobą, mogę się pochwalić tym, co spotkało mnie radosnego, mogę opowiedzieć o swoim sukcesie. Przestałam się czuć wykluczona.

Bycie sobą czasami bywa trudne, ale dopóki jestem sobą jest mi dobrze. Dopasowanie się do środowiska to rezygnacja z kawałka siebie. Czasami trzeba pójść na kompromis, ale nigdy nie można zatracić siebie. Dopóty mam w sobie pewność i siłę do postępowania zgodnie z sobą, co czasami jest wbrew otoczeniu. Znacznie gorzej czuć się innym. W niektórych sytuacjach tak jest, czuję się inna ze swoimi myślami, poglądami, wyglądem. W każdej innej grupie (nie terapeutycznej), czy to dyskusyjnej, czy w gronie znajomych, czy zawodowym dopada mnie takie poczucie, jakbym była z innej planety. I wtedy pojawia się  wykluczenie, osamotnienie, inność. Będąc członkiem jakiejś grupy, zupełnie normalne wydawało mi się mieć odmienny pogląd na dany temat. Każdy człowiek mając własne doświadczenia, wzorce, poglądy każdy temat przefiltruje przez własne „ja”. Różnica zdań powinna pobudzać do dyskusji, którą można prowadzić w sposób otwarty i z szacunkiem. Sama niestety przekonałam się, że wyrażenie poglądu niezgodnego z większością grupy (nie z filozofią grupy, nie z założeniami, tylko z poglądami członków grupy) spowodowało od razu „zakrzyczenie”. I znajome poczucie wykluczenia. Jak nie chcesz krakać tak jak my, to odlatuj. Wyjście teoretycznie najprostsze i najlepsze dla wszystkich. Ucieczka. Tylko czy zgodne z byciem sobą? Czy można stać samotnie naprzeciw tłumu i spokojnie bronić swojego zdania? Można. Czując się silnym w sobie, pewnym swoich przekonań, pamiętając o szacunku i do siebie i innych, można stać naprzeciwko i pozostać przy swoim zdaniu. Tak w końcu działali wielcy tego świata, przekonując swoich generałów do niemożliwych rzeczy: Alexander, Hannibal, Juliusz Cezar. Posiadanie własnego zdania, odmiennego od zdania reszty grupy nie musi oznaczać wykluczenia, chociaż najczęściej właśnie tak jest. I jakże bliska staje mi się myśl: uciekaj!.

I tu pomyślałam sobie, jak ciężko jest osobom, które są inne, a które nie mogą uciec. Bycie innym to w naszym społeczeństwie nadal oznacza bycie wykluczonym. Trudno jest mieć kilkanaście czy kilkadziesiąt kilogramów za dużo, gdy się słyszy określenia: waleń, foka, tłuścioch, niesmaczny widok, mam odruch wymiotny. Trudno poruszać się na wózku, gdy krawężniki są wysokie, gdy do wejścia prowadzą chociażby 3 schodki, gdy ludzie udają, że nie widzą, a koperty traktują jak wolne miejsce parkingowe. Niby państwo jest przyjazne, ale niestety jego obywatele już są mniej przyjaźni. Trudno iść z podniesioną głową, gdy ludzie patrzą się jak na dziwadło z powodu protezy, z powodu blizn na twarzy, z powodu zbyt skromnego ubrania. Trudno jest nie tylko z powodu wyglądu, trudno jest też mieć inne poglądy polityczne, wyznawać inną wiarę, walczyć o prawa mniejszości, tworzyć sztukę trudną, niezrozumiałą dla większości. I wreszcie, jak trudno być uśmiechniętym, pogodnym i szczęśliwym człowiekiem, w kraju ludzi ponurych, mściwych i czerpiących satysfakcję z bycia nieszczęśliwym.

Bycie innym wiąże się z wykluczeniem.  Zastanawiałam się co mogę zrobić, aby nie czuć się w ten sposób. Czy poczucie, że moje przekonania są równie ważne jak przekonania innych ludzi spowodują zmniejszenie wykluczenia? Czy samotny człowiek coś w ogóle może? Niezmiennie powtarzam, że świat i ludzi należy zacząć zmieniać od siebie. Najpierw zmienić własne poczucie wartości. Poznać swoje poglądy, zajrzeć w głąb siebie i wyrobić w sobie poczucie bycia pogodnym i pozytywnym. Nie jest ważne co myślą inni, ważne jest co myślę ja. Inni sobie pójdą, ja ze swoim zdaniem o sobie zostanę. Nie mam wpływu na to, co zrobią inni. Mam tylko wpływ na własne myśli i czyny. Ale to jak myślę o sobie ma istotny wpływ na to, jak inni zaczną mnie postrzegać. Gdy człowiek jest pogodny i często się uśmiecha, nawet w trudnych sytuacjach będzie pozytywniej postrzegany, mimo swej inności. Właściwie, gdy pokazujemy światu to jacy jesteśmy piękni w środku, to inność nagle przestanie być zauważona. Moi znajomi, którzy poznali moje piękne wnętrze, nie zauważają moich nadprogramowych kilogramów. Właściwie to one przeszkadzają tylko mnie.

Na koniec wrócę do związków. Trudno żyć, czując się wykluczonym w związku, kiedy dla partnera ważniejsze są dzieci, prace domowe, zwierzątko, znajomi, praca, jakieś nowy projekt z grupą przyjaciół… albo jeszcze gorzej: alkohol, hazard i inne destrukcyjne uzależnienia. Pojawia się osamotnienie i bezradność. Wykluczenie zatacza coraz szerszy krąg, nosząc w sobie tą zadrę do małżonka, zaczynam przenosić ją na innych ludzi. Bo oni mnie nie rozumieją, bo oni nie mają pojęcia co ja czuję, bo oni będą się nade mną litować… Zaczynam budować wokół siebie mur. Poczucie własnej wartości i pewność siebie spadają. Trudno być silnym z takim samopoczuciem. Kluczem do przeciwdziałaniu autowykluczeniu się jest zrozumienie prostego faktu: każdy z nas ma w sobie tą siłę. Wiem, jak to brzmi. Wiem, jak zareagowałabym na to twierdzenie jeszcze rok temu. Wzruszeniem ramion i posłuchaniu niczym recenzji filmu – pewnie masz rację, film jest dobry, ale i tak go nie obejrzę. Ale moc przemiany musi wyjść ze mnie samej, nie ma jej nikt inny i nikt nie może mi jej dać. I nadszedł taki moment, że ją poczułam. I dokładnie wtedy poszłam na terapię, bo wreszcie byłam na nią gotowa. W moim przypadku wykluczenie ze społeczeństwa tylko w około 20% było celowym działaniem ze strony innych osób. W 80% wykluczałam się sama, stosując odcinanie i ucieczkę. Zasada Pareto działa nie tylko w ekonomi.